Philipp Oehmke vraagt zich in het meeslepende ‘De Schönwalds’ af hoe je met trauma omgaat: spreken of zwijgen?
Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel, zo ontdekken de Schönwalds in Philipp Oehmkes meeslepende familie-epos.
14 september 2024 om 03:00
PHILIPP OEHMKE
De Schönwalds
Vertaald door Chiara Tissen. Meridiaan, 560 blz., € 27,99 (e-boek € 15,99) Oorspr. titel: ‘Schönwald’
Als Karolin in Berlijn een queer boekhandel opent, is eindelijk het hele gezin Schönwald nog eens verenigd. Haar ouders Ruth en Harry zijn uit Keulen gekomen, de jongste telg Benni, die zich meestal afzijdig houdt, is afgezakt en zelfs grote broer Chris, literatuurprofessor in New York, is erbij. Het feestje wordt brutaal verstoord door activisten die beweren dat de winkel met nazigeld is gefinancierd. Die beschuldiging, die ze weliswaar niet hard kunnen maken, zet een cascade aan onthullingen in gang die uiteindelijk zal leiden tot het uiteenvallen van de familie.
Die blijkt aan elkaar te hangen van geheimen en leugens. Chris was chanteerbaar en heeft zich gecompromitteerd in een MeToo-schandaal. Hij verzwijgt dat hij ontslagen is en nu voor het campagneteam van Donald Trump werkt. Karolin kreeg in haar jeugd mogelijk te maken met grensoverschrijdend gedrag, maar dat is weggemoffeld. Ruth is doodongelukkig omdat ze haar academische carrière als Thomas Mann-specialist opgegeven heeft voor het gezin, uitgesproken heeft ze die frustratie evenwel nooit. Dat ze jarenlang vreemdging, bleef een goedbewaard geheim; of Benni wel Harry’s zoon is, weet niemand. En het blijft onduidelijk of Ruths vader een overtuigd nationaalsocialist was of niet anders kon dan meedoen.
De Buddenbrooks
“Waarom hebben jullie geen woorden?” werpt Benni’s vrouw hem voor de voeten. Simpel: hij heeft nooit geleerd zich te uiten. Stammoeder Ruth huldigt het adagium van haar vader: ‘never complain, never explain’. Zij vindt dat stinkende potjes gedekt moeten blijven, uit angst voor “dingen in het verleden die zo ernstig zijn dat ze de loop der dingen zouden veranderen. (…) Duistere geheimen. Wanneer de een de ander zou hebben bedrogen. Als onze ouders, om het bij een actueel voorbeeld te houden, net als veel anderen toen, toch nauwer met het Derde Rijk verweven of alleen verbonden waren dan
Maar dat blijkt een opvatting uit een vorige eeuw. Ze staat in schril contrast met de houding van de activisten die willen onthullen en misschien wel te snel roepen. Zwijgen is out, want het wegdrukken van onaangename waarheden leidt tot onduidelijkheden en trauma’s, zo blijkt uit de problemen van de Schönwalds. Het slothoofdstuk, waarin alles ontploft, is een nogal expliciet pleidooi voor openheid en gesprek.
Philipp Oehmke wilde een Duitse pendant van de Great American Novel schrijven. Dat is De Schönwalds niet, daarvoor focust het boek te eenzijdig op een hoogopgeleide witte elite. Wel verzinnebeeldt de familie Schönwald de (generatie)conflicten in hedendaagse discussies over onder meer woke, canceling, fake news, emotionele verwaarlozing, ongewenst seksueel gedrag, machtsmisbruik, overspel en – typisch Duits – het foute verleden van je familie. Dit weergaloze familie-epos is een eenentwintigste-eeuwse De Buddenbrooks waarin de personages niet ten onder gaan aan (karakter)zwakheid, maar aan hun onvermogen tot openhartigheid.